Nie budzi wątpliwości, że w razie otwarcia postępowania sanacyjnego sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, przelewa się do masy sanacyjnej (art. 312 ust. 3 PrRestr). Zazwyczaj po otwarciu postępowania sanacyjnego zarządca masy sanacyjnej informuje wszystkie zidentyfikowane organy egzekucyjne o takim obowiązku i środki pieniężne zajęte przez organ egzekucyjny zasilają masę sanacyjną, co w wielu przypadkach wydatnie dynamizuje postępowanie sanacyjne lub zwiększa szansę na jego pomyślne zakończenie.
Znacznie większe trudności praktyczne rodzi natomiast sytuacja, w której organ egzekucyjny zajął środki pieniężne w postępowaniu zabezpieczającym, a nie egzekucyjnym. Komornicy często wskazują wtedy, że art. 312 ust. 3 PrRestr nie znajduje zastosowania w stosunku do kwot uzyskanych w postępowaniu zabezpieczającym i odmawiają przekazania sum do masy sanacyjnej.
Z taką sytuacją spotkał się również kwal. dor. restr. Marcin Kubiczek w sprawach, w których pełni funkcję zarządcy masy sanacyjnej. Po skierowaniu przez zarządcę wniosku o przelanie zajętych przez komornika środków pieniężnych do masy sanacyjnej w oparciu o art. 312 ust. 3 PR, komornik oddalił wniosek, stojąc na stanowisku, że przepis art. 312 ust. 3 PR nie znajduje zastosowania w stosunku do kwot uzyskanych w postępowaniu zabezpieczającym. Wskutek powyższego zarządca masy sanacyjnej złożył skargę na czynność komornika, rozpatrywaną przez Sąd Rejonowy właściwy dla działalności komornika.
W konsekwencji argumentacji zaprezentowanej przez zarządcę masy sanacyjnej Sąd rozpoznając skargę na czynność komornika uchylił postanowienie organu egzekucyjnego i nakazał komornikowi przekazanie do masy sanacyjnej środków pieniężnych uzyskanych w postępowaniu zabezpieczającym w kwocie blisko 400 tys. PLN.
W treści uzasadnienia postanowienia Sąd wskazał, że niedługi czas obowiązywania ustawy nie pozwolił jeszcze na wypracowanie w doktrynie jednolitego stanowiska, niemniej w całości podzielił argumentację zarządcy, wskazując m.in., że:
- Z uwagi na uregulowanie zawarte w art. 259 ust. 2 PrRestr dopuszczające możliwość uchylenia zajęć dokonanych przed dniem otwarcia postępowania układowego w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym należy uznać, że zawieszenie z mocy prawa odnosi się również do postępowania zabezpieczającego. Za takim rozumieniem uregulowania przyjętego w art. 278 ust. 1 PrRestr przemawia ponadto treść przepisu art. 170 ust. 1 PrRestr, który wskazuje na umorzenie z mocy prawa z dniem uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ zarówno postępowania egzekucyjnego, jak i zabezpieczającego.
- Należy zwrócić również uwagę na treść art. 743 § 1 zd. 1 KPC: „jeżeli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, do wykonania tego postanowienia stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym, z tym jednak, że sąd nadaje postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia klauzulę wykonalności z urzędu”. W ocenie Sądu oba te postępowania winny być więc traktowane w analogiczny sposób na gruncie prawa upadłościowego oraz prawa restrukturyzacyjnego.
- Wobec powyższego kierując się wnioskowaniem a maiore ad minus, należy uznać , że komornik ma obowiązek przekazania do masy sanacyjnej sumy uzyskanej w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, to tym bardziej ma taki obowiązek w przypadku sum uzyskanych w zawieszonym postępowaniu zabezpieczającym.
- Powyższe znajduje również uzasadnienie w celu postępowania restrukturyzacyjnego którym jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postepowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli (art. 3 ust. 1 PrRestr). W ocenie Sądu brak przekazania do masy sanacyjnej środków pieniężnych uzyskanych w postępowaniu zabezpieczającym, nie tylko utrudni, ale wręcz uniemożliwi osiągnięcie celów postępowania.
Uzupełniająco warto dodać, że o ile postepowanie egzekucyjne prowadzone jest w oparciu o tytuł egzekucyjny, wobec czego przesądzone zostało, że wierzycielowi dane roszczenie przysługuje, to w przypadku postepowania zabezpieczającego takiej pewności nie ma. W konsekwencji gdyby podzielić argumentację komornika, doszłoby do paradoksalnej sytuacji, w której podmiot posiadający jedynie postanowienie o zabezpieczeniu byłby lepiej chroniony niż posiadający tytuł egzekucyjny. Wierzyciele posiadający tytuł teoretycznie silniejszy – egzekucyjny, znaleźliby się w znacznie gorszej sytuacji niż wierzyciele posiadający jedynie zabezpieczenia mające z istoty charakter tymczasowy i nieostateczny. Co więcej, środki zajęte przez komornika w drodze postępowania zabezpieczającego w dalszym ciągu pozostają własnością dłużnika, a co za tym idzie stanowią składnik masy sanacyjnej. Zgodnie z art. 294 PRz dniem otwarcia postępowania sanacyjnego mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnikastają się masą sanacyjną.
Podsumowując, w naszej ocenie zbliżony charakter czynności zajęcia w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym oraz cel postępowania restrukturyzacyjnego niezbicie dowodzą, że sumy zajęte w toku postępowań zabezpieczających winny być przelane do masy sanacyjnej na analogicznych zasadach jak ma to miejsce w postępowaniu egzekucyjnym. Właściwa świadomość oraz determinacja zarządcy masy sanacyjnej, a także pełnomocników restrukturyzowanego podmiotu, może w wielu przypadkach wręcz zdeterminować losy sanacji, tym bardziej jeśli w warunkach niedoborów środków pieniężnych w przedsiębiorstwie dłużnika organ egzekucyjny odmawia wydania środków umożliwiających przywrócenie płynności operacyjnej. Dotykamy więc w ten sposób zagadnienia nie tyle teoretycznego, co dotykającego samej istoty restrukturyzacji i będącego w niektórych przypadkach sprawą życia i śmierci przedsiębiorstwa. Warto o tym pamiętać.
