Prowadzenie działalności gospodarczej nierozerwalnie wiąże się z ryzykiem gospodarczym, wskutek którego przedsiębiorca może osiągnąć wyniki gorsze od planowanych lub ponieść nieplanowane straty, a w konsekwencji przestać regulować w terminie wymagalne zobowiązania. W ferworze codziennych obowiązków czasem łatwo przeoczyć fakt, że wystąpiły już podstawy do ogłoszenia upadłości. Dlaczego warto zrobić to w terminie i co grozi zapominalskim?
Nierzadko zadłużeni przedsiębiorcy pochłonięci działaniami mającymi na celu uratowanie zadłużonego i niewydolnego finansowo przedsiębiorstwa nie zauważają, że wobec dłużnika ziściły się podstawy niewypłacalności opisane w art. 11 Prawa upadłościowego, a w międzyczasie minął ustawowy termin obligujący do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Zgodnie z art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego:
Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
Należy również pamiętać o art. 21 ust. 2 PrUpad, zgodnie z którym:
Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami.
Powyższy obowiązek obejmuje np. przedsiębiorców prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, członków zarządu spółek kapitałowych lub dyrektorów przedsiębiorstw państwowych. Należy podkreślić, iż niezależnie od zasad reprezentacji określonych w danej spółce, wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć każdy członek zarządu samodzielnie.
Jakie są negatywne konsekwencje przekroczenia terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości?
Pierwszą konsekwencją zaniechania złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest obowiązek odszkodowawczy, opisany w art. 21 ust. 3 PrUpad:
Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1, chyba że nie ponoszą winy.
W myśl art. 21 ust 3a PrUpad domniemywa się, że szkoda, obejmuje wartość nieuregulowanej należności wobec wierzyciela. Dodać należy, iż podmioty zobowiązane do złożenia wniosku o upadłość w terminie mogą uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli okaże się, że nie ponoszą winy lub wykażą, że w terminie przewidzianym do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
Drugą i stosunkowo popularną konsekwencją, na którą trzeba zwrócić uwagę jest odpowiedzialność przewidziana w art. 299 KSH. Przepis ten określa odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania powstałe w związku z prowadzeniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie z art. 299 KSH:
Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
Podkreślić należy, iż wspomniany przepis dotyczy wszelkich zobowiązań pieniężnych, bez względu na ich charakter i źródło powstania, których nie można zaspokoić z majątku spółki. Warunkiem wszczęcia przez wierzyciela egzekucji z majątku członka zarządu, jest brak możliwości zaspokojenia się wierzyciela z majątku spółki. Podkreślić należy, iż wybór członka zarządu, od którego wierzyciel będzie domagał się spełnienia zobowiązania należy do wierzyciela.
Trzecią konsekwencją jest analogiczna odpowiedzialność członków zarządu określona w art. 116 OrdPU, zgodnie z którym:
Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna […]
Podkreślenia wymaga fakt, iż odpowiedzialność podatkowa członka zarządu wchodzi w grę tylko wtedy, gdy termin płatności podatku, należnego od spółki, upłynął w okresie, gdy dana osoba pełniła obowiązki członka zarządu tej spółki oraz gdy wcześniejsza egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Członek zarządu pod pewnymi warunkami może uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe.
Po czwarte, kolejny zakres odpowiedzialności za niezgłoszenie wniosku o upadłość spółki handlowej w terminie określa art. 586 KSH, zgodnie z którym:
Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Odpowiedzialności karnej podlegają członkowie zarządu spółek kapitałowych, tj. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych oraz likwidatorzy wszystkich spółek handlowych, tj. spółek: jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych, z ograniczoną odpowiedzialnością oraz akcyjnych.
Warto zwrócić uwagę, iż od odpowiedzialności karnej za przestępstwo opisane w art. 586 KSH, członka zarządu lub likwidatora nie zwalnia niewiedza w zakresie kondycji finansowej zarządzanej spółki, albowiem z tytułu pełnionej funkcji wymaga się od nich wszechstronnej znajomości stanu finansowego zarządzanego podmiotu.
Po piąte, nie wolno zapominać również o dyspozycji art. 373 ust. 1 PrUpad, zgodnie z którym:
Sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby, która ze swojej winy będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości […]
Bardzo istotne jest, iż Sąd zakazując prowadzenia działalności gospodarczej orzeka o pozbawieniu wszystkich wymienionych wyżej praw. Kolejnym skutkiem wydania wspomnianego zakazu jest obligatoryjny wpis do Rejestru Dłużników Niewypłacalnych [prowadzonego w ramach Krajowego Rejestru Sądowego].
W razie naruszenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, należy pamiętać o przepisie karnym sankcjonującym takie zachowanie, mianowicie w myśl at. 244 KK
Kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności […] podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Szóstą negatywną konsekwencją niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie jest utrudniony dostęp do możliwości oddłużenia osoby fizycznej w toku upadłości konsumenckiej. W myśl art. 491 zn. 4 ust. 2 PrUpad:
Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku (…) dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości (…) – chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Wymienione powyżej negatywne konsekwencje niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie z pewnością uznać należy za dolegliwe. Tym bardziej warto korzystać z profesjonalnej wiedzy oraz doświadczenia doradców restrukturyzacyjnych, którzy są w stanie pomóc zidentyfikować właściwy moment na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, przygotować wniosek o upadłość spełniający normatywne wymogi oraz reprezentować dłużnika przed Sądem upadłościowym.
